Dr. Oane Reitsma

De kern van een avondmaalsviering vormt het delen van brood en wijn. Dat doet men zittend aan tafel, staand in een kring, door de gaven aan elkaar door te geven of door naar voren te lopen om brood en wijn te ontvangen van voorganger en diakenen. Hoe doe je dat, en vooral: welke woorden spreek je daarbij? 

Dat de paaskaars al brandt voordat de gemeente de kerkruimte binnenkomt en pas gedoofd wordt als iedereen weer weg is, weten de meeste mensen wel. Maar hoe gaan we om met andere kaarsen op de liturgische tafel? 

In twee perioden in het jaar is er een oude liturgische traditie om geen lofliederen te zingen. Het betreft Advent (de tijd voor Kerst) en de Veertigdagentijd (de tijd voor Pasen). Hoe richt je de liturgie in als het gloria wegvalt?

Eind november houden veel kerken de zogenoemde ‘laatste zondag van het kerkelijk jaar’, de zondag waarop de gestorvenen van het voorgaande jaar herdacht worden. Kerken die de verbinding met de oecumene willen houden, vieren deze Gedachtenis- of Eeuwigheidszondag rond 1 en 2 november, Allerzielen. Hoe kan dat passend en met welk ritueel? 

In de kerk van de eerste eeuwen werden verschillende onderdelen van de liturgie door verschillende personen geleid. Door de eeuwen heen is de rolverdeling met enige regelmaat aan verandering onderhevig. Wil de eredienst echt door de gemeente gedragen zijn, dan is het mooi om taken te verdelen. Dat komt ook goed uit in de huidige kerk met een tekort aan voorgangers. 

In veel gemeenten is de collecte in coronatijd verplaatst naar de uitgang of helemaal verdwenen uit de eredienst en gereduceerd tot een QR-code op het beamerscherm of het liturgieboekje. Hoe geef je de collecte de aandacht die ze verdient?

Het aanspreken van God is een bijzonder en heilig moment. Het zou nooit gewoontegedrag mogen worden, want het is niet ‘gewoon’ dat wij met God spreken. Een zorgvuldig gekozen aanhef en afsluiting kunnen de beleving van het moment extra intens maken.

‘Goedemorgen gemeente, welkom in deze dienst. De voorganger is …, de organist is … De bloemen gaan als groet van de gemeente naar mevrouw X. Wie wil ze wegbrengen?’ Zo beginnen veel kerkdiensten, afgesloten met een welgemeend: ‘De kerkenraad wenst u een gezegende dienst.’ Maar: wie ontmoet wie nu eigenlijk in de eredienst?

Liturgische kleuren komen in verschillende vormen terug. Veel gemeenten gebruiken tafel- en kanselkleden (‘antependia’), een kleed voor de lessenaar, of leeslinten in de Bijbel in de liturgische kleuren. In sommige kerken kleuren de lichtspotjes aan de muur de hele ruimte in de liturgische kleur van dat moment. Ook zien we de kleuren terug op de stola van de voorganger. Waar komt dit vandaan en wat betekent het?